Filoksera

Phylloxera vastatrix (Phylloxera vitifolii, Viteus vitifolii, Dactylosphaera vitifolii, Daktulosphaira vitifoliae olarak da bilinir) 1960'larda ABD'nin doğu kıyısından Londra üzerinden Fransa'nın güneyine deneysel asmalarla getirilmiştir. 1900 yılına gelindiğinde, Avrupa asmalarının (Vitis vinifera L.) çoğu ya istila edilmiş ya da çoktan yok olmuştu. Bu yıkıcı veba 1890 yılına kadar ülkenin en kuzeyindeki Champagne bölgesine ulaşmadı. Başlangıçta, filoksera güney Fransa'da büyük ölçüde göz ardı edildi. Ancak filoksera nihayet gerçekten korkunç yıkıcı potansiyelini kanıtladığında, akla gelebilecek her türlü kontrol yöntemi denendi. Hatta bu filokseranın baş düşmanı olarak kabul edilen (ancak asmalar için zararsız olan) başka bir bit türü (Tyroglyphus phylloxera) ithal edildi. Ne yazık ki bu bit Avrupa ikliminde kendini evinde hissetmedi ve işe yaramadığı kanıtlandı. Yaprakları sülfür de karbone (hidrokarbon sülfür) gibi kimyasallarla tedavi etmek umut verici bir etkiye sahip gibi görünse de, filokseranın karmaşık yaşam döngüsünün yalnızca bir aşamasını etkili bir şekilde etkilediği için sonuçta etkisiz olduğu kanıtlandı. Bağcıların o zamanlar fark etmediği şey, pratik anlamda, istila edilmiş asmalarının aslında aynı anda iki tür filoksera olduğuydu: yaprak yaprak bitleri (gallicola) ve kök yaprak bitleri (radicicola).

Bağcıların asmaları istila edildiğinde yapraklarda keşfettikleri şey zaten filoksera yaşam döngüsünün ileri bir aşamasıdır. Bu (yaprak) yaprak bitleri yaprakları emer ve aynı zamanda tükürüklerini özsu kanallarına bırakır, bu da yaprakların alt tarafında çıkıntılara (galler) neden olur. Bu küçük galler, yaprak yüzeyine küçük bir açıklığı olan kanatsız yaprak bitlerinin (gallicolae) etrafında büyür. Yaprak biti bu gallerin içine birkaç yüz küçük, limon renkli, oval yumurta bırakır. Yaklaşık sekiz gün sonra, yumurtalardan yeni genç yaprak bitleri çıkar ve asmanın yapraklarına saldırmaya devam ederek tekrar galler oluşturur ve daha fazla yumurta bırakır. Döngünün bu kısmı, özellikle yaz ayları boyunca üç ila altı nesil filoksera üretir. Sonunda yapraklar cansız kahverengi bir renge dönüşür ve dökülür. Bu yapraklardaki yaprak bitlerinin bir kısmı önceden hareket ederken, diğerleri toprak seviyesine düşer (bu aşamada yaprak bitleri neogallicicolae-radicicolae olarak bilinir).

Oraya vardıklarında faaliyetlerine kök sistemi üzerinde devam ederler (bu yaprak bitleri artık radicolae olarak kabul edilmektedir). Yapraklardaki bu tür durumlar o dönemde deneyimli bağcıları rahatsız etmiş olmalı, ancak şarap ve hatta şerbetçiotu yetiştiriciliğinde benzer parazitik yan etkiler uzun zamandır bilindiği için ilk başta kesinlikle endişe verici görünmüyordu. Ancak fark etmedikleri şey, filokseranın bu yaprak evresi oldukça önemsiz olsa bile, bu genç asma yaprak bitlerinin artık pupa olarak kışı geçirmek üzere asmalarının köklerine de yerleşmiş olduğuydu. Ayrıca (kök) filoksera ve pupa, renk olarak köklere benzedikleri ve çok küçük (0,7 - 1 mm) oldukları için neredeyse görünmezdir. İlkbaharda asmalar mevsimsel olarak canlanır, pupalar kabuklarını döker, kökleri emer, galler oluşturur ve tekrar yumurta bırakır. Üç ila altı nesil Phylloxera da yeraltında gelişir. Başlangıçta kök sistemi filoksera tarafından önemli ölçüde zarar görmez. Yaz sonu yaklaştığında, daha önce kanatsız olan filokseraların bazıları artık kanatlanır. Sonbaharda, yeraltındaki yuvalarını terk eder, aynı asmayı yer üstünde istila eder ya da göç ederek başka asmalara uçar, asmanın üzerinde yere yakın bir yere ya da istila edilmiş asmaların yapraklarının altına yaklaşık 5 yumurta bırakır ve ölürler. Bırakılan yumurtalar ya küçük (erkek) ya da büyüktür (dişi). Yaklaşık iki hafta sonra, bu kez erkek ve dişi olmak üzere yeni yaprak bitleri yumurtadan çıkar. Ancak bunlar sadece üreme amaçlıdır ve parazit amaçlı organları yoktur. Çiftleşirler ve anne yaprak bitleri artık genellikle asmanın kabuğundaki yarıklara gizlenmiş zeytin yeşili veya kahverengi bir 'kış yumurtası' (yaklaşık 0,27 x 0,13 mm) bırakır. Bu yumurta ya kabukta saklı olarak kış uykusuna yatar ya da aynı yıl içinde yeni (1-2 mm uzunluğunda) bir ana bit yumurtadan çıkabilir. Bu bit 'gövde anası' (fundatrix) olarak kabul edilir ve asmanın taze yapraklarına dönerek yüzlerce yumurtanın bırakıldığı bir safra oluşturur. Bunlar daha sonra (yaprak) yaprak bitlerine dönüşür ve döngü kendini tekrar eder. İki ila üç yıl sonra asma ölür (öncelikle kök hasarı nedeniyle) ve kalan yaprak bitleri bir sonraki asmaya geçer

Bir bağcı yaprak belirtilerini fark ederse, bu genellikle komşu asmaların muhtemelen uzun süredir istila edilmiş olduğu anlamına gelir. İstilaya uğramış asmaları kök seviyesine kadar bile temizlemek genellikle işe yaramaz. Aksine, örneğin çalıları ve kökleri temizlerken aletlerdeki ve tarım ekipmanlarındaki boşluklar ve nişler (hatta işçilerin botları ve hatta sepetler aracılığıyla) yoluyla yeni bölgelere sokulabileceğinden, filokseranın yayılmasını bile teşvik edebilir.

Filoksera'nın kendisi (insanların 'yardımı' olmadan) oldukça yavaş yayılır (yaklaşık 25 - 30 km/yıl). Kanatlı asma yaprak bitleri genellikle sadece çok kısa mesafeler kat eder (ancak en uygun kuyruk rüzgarı ile 30 km düşünülebilir). Kanatsız yaprak bitleri de zaman zaman rüzgar tarafından yakındaki asmaların üzerine savrulur. Yaprak bitleri ayrıca yeraltında diğer asmaların iç içe geçmiş köklerine de göç eder. İklimsel olarak elverişli koşullar (sıcak iklim) yaşam döngüsünü teşvik eder.

Ancak, kısaca zamanın Şampanya'sına dönelim. Serin iklim, filokseranın ilk başlarda yavaş ilerlediği anlamına geliyordu. Örneğin Bordeaux'daki bağcılar filoksera ile mücadeleye çoktan başlamışlardı, bu da Champagne'daki bağcılara önceden bolca uyarı (ve mücadele deneyimi) sağladı. Yani veba Champagne'da pek de 'beklenmedik' değildi. Bu nedenle Champagne'daki tüm bağcıların katıldığı bir toplantı 13 Haziran 1891 tarihinde Epernay yeni düşmanla birlikte yüzleşmek için. Ancak Fransız silahşörlerin 'birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için' sloganının Champagne'daki bağ sahipleriyle pek ilgisi yoktu. O dönemde 25.729 bağ sahibinden sadece 17.370'i yeni 'Syndicat de Defénce'e katılmak için kaydolmuştu. Dolayısıyla filokseranın ilerlemesi bu eksik sendika tarafından pek önlenemedi, ancak yine de biraz yavaşlatılabilirdi. Görünüşe göre Fransa'da birileri bu arada ABD'den ithal edilen asmaların filokseraya rağmen geliştiğini ve filokseraya karşı büyük ölçüde bağışık olduklarını fark etmişti. Bu nedenle yerli asmaları sökmek gerekiyordu ve sonuç olarak ABD'den gelen filokseraya dayanıklı asma anaçları yerli asmalarla aşılanarak hızlı bir şekilde ekim yapılmaya başlandı. Bununla birlikte, Filoksera aşılanmamış asmaları endişe verici ölçüde vurdu. 1910 yılına gelindiğinde, Marne bölgesindeki üzüm bağlarının yarısı umutsuz bir şekilde filoksera tarafından istila edilmişti.

Dolayısıyla filoksera ile başarılı bir şekilde mücadele etmek için Avrupa'daki bağcılar için (sadece değil) çeşitli seçenekler vardı ve vardı. Avrupa'da açık ara tercih edilen çözüm, filokseraya dayanıklı Amerikan üzüm çeşitlerinin (örneğin Vitis riparia, rotundifolia, berlandieri, rupestris, lambrusca) anaçlarının kullanılması ve ardından Avrupa Vitis vinifera L üzüm çeşitlerinin (aşılı asmalar) aşılanmasıydı. Bununla birlikte, farklı Amerikan anaçlarının farklı kalite ve vinifera meyve verimine sahip olduğu söylenmektedir. Sonoma County Bağcılık Bülteni'nde yer alan bir rapora göre, Avrupa Vitis vinifera L üzüm çeşitlerinin yaprakları Filoksera tarafından özellikle tercih edilmemektedir (aşağıdaki ilgili PDF dosyasına yapılan referansa bakınız).

Bir başka çözüm de Amerikan asmalarının (ünlü Noah ve Isabella asmaları gibi) yetiştirilmesiydi.

Amerikan asmaları da Avrupa asmalarıyla başarılı bir şekilde melezlenmiştir. Bunun sonucunda Baco, Delaware ve Othello gibi iyi bilinen hibrit çeşitler ortaya çıkmıştır.

Filoksera tarihsel olarak Fransa'da (veya Avrupa'da) bağcılığın en büyük talihsizliği olarak kabul edilir. Öte yandan, bu filokseradan önce Fransa, genellikle elverişsiz yerlerde çok sayıda düşük kaliteli üzüm çeşidiyle adeta dolup taşıyordu. Bağcılar, ABD'den gelen yeni asmalarla yeniden dikim yaparken, bu aşılama için önemli miktarda emek ve para yatırımı yaparak yalnızca iyi konumlarındaki en iyi yerli üzüm çeşitlerinin aşılanmasını sağladılar. Filoksera aynı zamanda Avrupa'daki ve diğer birçok ülkedeki (örneğin ABD'nin batı kıyısı dahil) bağcılar için uluslararası bir sorun olmaya devam etmektedir. Buna ek olarak, filokseranın biyolojisi hala tam olarak anlaşılamamıştır. Ünlü NASA bile bu filoksera ile ilgilenmektedir. Korkutucu bir şekilde, artık mutasyonlardan da söz ediliyor. Dolayısıyla Filoksera'ya karşı verilen savaş kazanılmaya yakın bile değil.

 

 

 

Sözlüğe ve sözlüğe geri dön | Buradaydın: Phylloxera