Kurk

Champagnes worden alleen voorzien van de beste natuurlijke kurken.

Kurk komt oorspronkelijk uit Spanje, Portugal en het westelijke Middellandse Zeegebied. Volgens botanici is kurk de bast van de kurkeik (Quercus suber), die tot 350 jaar oud kan zijn.

De eiken worden na ongeveer 25 jaar voor het eerst geschild. Deze kurk is echter niet geschikt voor de productie van flessenkurken. Dit komt omdat het een onzuivere geur en smaak heeft. Pas na acht tot vijftien jaar produceert de kurkeik geschikte kurk, die vervolgens nog ongeveer 9 maanden wordt bewaard. De kwaliteit van de kurk kan visueel worden gemeten aan het aantal en de grootte van de poriën: Hoe groter de poriën, hoe slechter de kwaliteit.

Een champagnekurk is oorspronkelijk cilindrisch van vorm zoals een gewone wijnkurk, maar ongeveer drie centimeter in diameter. Het kurkweefsel zit dicht opeen met cellen die waterafstotend, gevuld met lucht en elastisch zijn. Een kurkstopper met vier kaken drukt de kurk samen tot ongeveer twee centimeter. De kurk wordt dan mechanisch ongeveer twee centimeter diep in de hals van de fles gestoken. De daaropvolgende expansie zorgt voor een bijzonder waterafstotende dichtheid in de flessenhals. Deze unieke eigenschappen van de kurk zijn ideaal voor het afdichten van de flessenhals. Champagnewant het gaat niet alleen om vocht, maar ook om het beschermen van het kostbare koolzuur tegen ontsnappen. Bovendien krijgt de champagnekurk een klein 'metalen kapje' (plaquette). Dit beschermt de kurk tegen doorsnijden door de draad. Vervolgens wordt de traditionele draadmand, die extra bescherming biedt, bevestigd.

De kurk wordt vaak tot zondebok gemaakt voor andere wijnfouten die worden veroorzaakt door de wijn zelf of door onjuiste opslag. In feite kan de kurk soms echter de boosdoener zijn die corkton veroorzaakt. Een van de redenen hiervoor is dat schimmels in het weefsel van de kurk kruipen, waarbij metabolische producten vrijkomen en de chemische precursor van het kurkton in de wijn wordt geproduceerd (zie ook 'Vijanden van de kurk' hieronder).

Op de kurk van een echte champagne moet 'Champagne' staan. Vintage champagne moet ook voorzien zijn van een jaartal.

De vorm van de kurk van een geopende fles verraadt ook hoe lang de fles al in de fles zit:

Als hij breed is aan de basis, heeft hij nog maar kort in de fles gezeten (mogelijk minder dan een jaar). Een kurk van dit type staat bekend als een juponne.
* Als de voet smal blijft, is de champagne ouder en werd hij dus lang geleden gekurkt. Zo'n kurk staat bekend als een Cheville.

Champagnekurken zijn meestal voorzien van twee extra natuurlijke kurkschijven aan de basis (dit eindstuk staat bekend als de 'miroir'). Deze schijven dienen als extra vloeistof- en koolzuurbarrière.

Het wereldrecord voor de vrije vlucht van een champagnekurk staat op 54,18 meter (Woodbury Vineyards in de Amerikaanse staat New York).

Vijanden van de kurk

AfbeeldingFabrikanten gebruiken chloor en SO² om kurken te steriliseren. Tijdens het bleekproces kunnen chemische reacties met micro-organismen en het chloor optreden, die (onaangename) aromatische stoffen kunnen veroorzaken. De stof TCA (trichlooranisol) wordt beschouwd als de belangrijkste oorzaak van de beruchte kurksmaak. Na verloop van tijd absorbeert een wijn deze (ongewenste) smaakeigenschappen (kurkgeur) door contact met aangetaste kurken. Moderne bedrijven in de kurkhandel gebruiken nu onder andere GC/MS-testsystemen (gaschromatograaf met massaspectrometer) waarmee de kleinste hoeveelheden TCA-residuen in kurken kunnen worden gedetecteerd. Champagnehuizen, groot en klein, besteden veel zorg aan de selectie van nieuwe kurken. Zo onderwerpt het champagnehuis Mumm elke nieuwe levering kurken aan een dure test door eerst 200 flessen met deze nieuwe kurken te verzegelen en ze vervolgens 6 weken te bewaren. Deze champagnes worden dan geopend en grondig getest door de oenologen van het huis. Als er ook maar een vermoeden is van een 'kurkgeur' in meer dan drie flessen van de 200, wordt de hele levering kurken geweigerd.

Schimmel is ook zeer gevaarlijk voor kurken, die kunnen worden binnengebracht door onvoldoende sterilisatie, onjuist transport en/of ongunstige opslag van de kurken bij de wijnboer. Daarnaast kan schimmel later ook de privé-inventaris aantasten van wijnliefhebbers die zich niet aan belangrijke bewaarregels houden ('niet naast fruit bewaren', bijvoorbeeld) of om andere redenen hun wijnen helaas op een ongunstige manier moeten bewaren. Gelukkig wordt een verre verwant van wijn, de bescheiden azijn, op zijn beurt beschouwd als een vijand van schimmel.

Een andere gevaarlijke vijand is de kurkmot (Nemapogon cloacellus). Deze kleine mot (ongeveer 7,5 mm lang) vindt de kurk een ideale broedplaats voor haar eitjes. De rupsen die hieruit voortkomen (kurkwormen) voeden zich met de kurk, die vervolgens vaak zijn afdichting verliest (de wijn is helaas meestal geruïneerd). Naast het bekijken van de kurk zelf, zijn kleine 'kurkkruimels' rond de hals van de fles of op de bodem ook een indicatie dat er in dit opzicht een probleem zou kunnen zijn. Gelukkig bieden champagnes op zijn minst enige bescherming tegen deze onaangename dingen: de strakke draadkorf, de capsule en de mooie aluminiumfolie dop maken de toegang voor de mot aanzienlijk moeilijker. De auteur is ook van mening dat spinnen onder bepaalde omstandigheden getolereerd moeten worden in het kamp, omdat ze deze mot wel eens favoriet zouden kunnen vinden.

De kurk als geluksbrenger

Je kunt je gasten tijdens het serveren kennis laten maken met een oude traditie door voorzichtig een sneetje in de onderkant van de kurk te maken, er een munt naar keuze in te stoppen en deze combinatie aan iemand te presenteren. Zolang de munt en de kurk bij elkaar blijven, zal de ontvanger volgens de legende geluk hebben.

Het gerucht gaat dat wanneer de champagnekurk wordt gepresenteerd aan een dame, ze slechts drie nachten hoeft door te brengen met de kurk onder haar kussen voordat ze droomt van de man met wie ze uiteindelijk zal trouwen!

 

 

Terug naar de woordenlijst | Je was hier: Kurk